بازی خلاقانه با کودک

بازی با معنای لغوی play  در هر کجا امکان پذیر است. جا در این دیدگاه مکانی است که بازی در آن اتفاق می افتد. بازی های خانگی کودکان، یا بازی های گروهی در مدارس و کوچه ها همگی ویژگی هایی را که از مفهوم "بازی" سراغ داریم، دارند. هیجان، لذت، پیروی از قوانین بازی، هدفمندی و البته کسب مهارت های مختلف فیزیکی-حرکتی، کلامی، اجتماعی، و شناختی. آنچه بزرگسالان به عنوان مهارت فردی در موقعیت های مختلف فردی و اجتماعی از خود بروز می دهند، نتیجه تمریناتی است که در بازی های کودکی خانگی و بازی در مدارس کسب کرده اند. این مهم تا آنجا پیشروی می کند که در مدارس انگلستان وامریکا 4 ساعت در هفته بچه ها فقط بازی می کنند البته با نظارت تسهیل گر بازی ها. این مهارت ها در کلام دیگر جنبه های مختلف هوش شناخته می شوند. هوش کلامی، هوش اجتماعی، هوش حسی و امثال آن همه جنبه هایی از هوش است که اگرچه فرد بلافعل با آن متولد می شود اما بدون بازی ارتقا و رشد اتفاق نمی افتد. وقتی فردی فالبداهه می تواند پاسخ درست و به جایی بدهد، هوش کلامی او بسیار بالاست. اگر کسی می تواند روابط اجتماعی اش را درست تنظیم کرده و کنترل تکانش هایی حسی (impulses) را به خوبی در دست دارد، هوش حسی و اجتماعی بالایی دارد. این توانایی ها و مهارت ها از نخستین رئز تولد تا پایان دبستان کسب می شود اما 3 سال اول زندگی فرد، مهمتریتن و به معنایی دوران طلایی کسب مهارت است. به همین جهت بازی برای افزایش هوش نوزاد تا 12ماهگی جزء بازی های مهم و ضروری شناخته می شود.
 

بازی های خانگی کودکان

کودک تا پیش از دبستان بیشتر وقت خود را در خانه می گذراند و مهمترین همبازی هایش والدین و خواهر و برادرش هستند. در جهت بیان اهمیت بازی های خانگی کودکان، اجازه بدهید کمی به عقب برگردیم. به دوره ای که چهار یا پنج بچه باهم در خانه یا کوچه بازی می کردند. به خاله بازی هایی که در حین سادگی رفتارهای اجتماعی مهمی را به کودکان آموزش می داد. بیایید نگاهی بیاندازیم به قایم موشک های گروهی در حیاط خانه ها و کوچه پس کوچه های شهرها که در آن موقعیت سنجی، بدو بدو و لذت بازی گروهی اتفاق می افتاد. بیایید خاطره یه "قل دوقل" و "حب" دور سوسوی گردسوز یا روشنایی دیورای را مرور کنیم که با آنها، ارتباط دست و چشم، و شمارش اعداد را تمرین می کردیم.

اهمیت بازی با کودکان

هدف از مرور این بازی ها چیست؟ هدف اصلی از بیان این بازی ها و خراش دادن دیواره خاطراتتان، یادآوری چیزیست که مهارت های شما را تقویت کرد بدون آنکه متوجه آن باشید و حالا در بزرگسالی از این مهارت ها بهره می برید. آیا تا به حال متوجه شده اید که وقتی همکارتان جعبه سوزن ته گرد را برایتان پرت می کند، آن را در هوا می قاپید؟ یا وقتی می خواهید برای صندلی های یک جشن تعداد میز پذیرایی را تعیین کنید می گویید "هر پنجتا یه میز، پنج، ده، پانزده...." ،یا وقتی می خواهید برای متقائد کردن یک نفر به کاری، استراتژی بریزید می گویید "باید همه دوره اش کنیم تا قبول کنه!"  آیا هرگز فکر کرده اید ریشه این توانایی ها و مهارت ها کجاست؟ قاپیدن جعبه سوزن ریشه در همان یه قل دوقل دارد که تمرکز نقطه ای و ارتباط دست و چشم شمارا تقویت کرد، و پنج تا پنج تا شمردن صندلی ها همان لحظات شیرین بازی "حب" است که شما را در مهارت های شناختی توانا کرده است. همچنین طراحی استراتژی دوره کردن از بازی گروهی "زو" نشات می گیرد که اگرچه مهاجم قوی بود، سعی تیم مدافع بر این بود اورا دسته جمعی بگیرند. از مثال های بیان شده به سادگی می توان گفت که مهارت های کسب شده در بازیهای خانگی کودکان تا پایان عمر با آنها می ماند.
 

حال نکته مهم آن است که بازی های خانگی کودکان در عصر امروز که تکنولوژی بخش جدانشدنی زندگی ما شده است چه می تواند باشد و از چه سنی شروع می شود. طبق بیانیه رسمی وزارت بهداشت امریکا و انگلستان (CDC &NHS) کودکان زیر دوسال به هیچ نحوی مجاز به انجام بازی با کامپیوتر و موبایل نیستند و پس از آن تنها یک ساعت محدود می توانند با این گونه بازی ها سرگرم باشند. اما آیا من می توانم کودکم را از موبایل منع کنم درحالی که خودم ساعت ها گوشی موبایل را در دست دارم؟ خیر. کودکان از عملکرد ما یادمی گیرند و نه از کلام دستوری ما به عبارت دیگر جمله معروف " because I said so"  (چون من میگم) درباره بچه های امروزی دیگر پاسخگو نیست. پس با خودتان قراری بگذارید و ساعات استفاده از گوشی همراه را محدود کنید. این شما را در داشتن فرزندی که وقتش را با بازی های متنوع می گذراند همراهی می دهد. هر روز وقتی را بگذارید که با کودکان بازی دونفره و بازی گروهی انجام دهید. حس رقابت سالم (بدون حس تحقیر و حسادت)را با او تمرین کنید و لذت انجام کار گروهی را در بازی به او نشان دهید.
 

نکته حائز اهمیت بعدی این است که از چه سنی بازی های خانگی را با کودکتان شروع کنید. در پاسخ به این سوال در یک جمله می گوییم که کودک شما از سه چیز یاد می گیرد؛ بازی ، بازی، و بازی. پس چنانچه از نخستین هفته تولد او هم شروع کنید صحیح و عالی است. بازی هایی همچون دالی بازی دونفره و گروهی، دنبال بازی، قایم موشک نه تنها مفاهیم شناختی همچون ثبات اشیاء خارج از دید را قابل درک می کند، بلکه مهارت هاز فیزیکی همچون دویدن و چمباتمه زدن را در نوپایان تقویت می کند. همچنین انداختن سکه ها از شیار باریک به درون بطری خالی، نخ کردن ماکارونی های لوله ای، پاره کردن کاغذ و روزنامه های باطله، بازی های ساده ای است که مهارت حرکات ظریف نوپا را تقویت کرده و دستان او را برای کنترل مداد در دبستان تقویت می کند.

بهترین راه در جهت انجام مداوم بازی های خانگی کودکان، داشتن لیستی از بازی هاست که به شما یادآوری کنند چه بازی های متنوعی را در جعبه ابزار خود دارید و می توانید از آنها در جهت رشد و تقویت مهارت های فرزندتان استفاده کنید. 

بازی برای افزایش هوش کودک از نوزادی تا 12 ماهگی

هوش در معنای لغوی intelligence  به معنای توانایی یادگیری، درک و فهم درباره چیزها به روش منطقی هنوان شده است. اگرچه در بعضی مقالات روانشناسی همچون "هوش: معنا، تئوریها و تست کردن"  نوشته شارلوت روهل، توضیح می دهد که تعابیر متعددی برای هوش وجود دارد همچون سطح بالاتر توانایی ها مثل استدلال انتزاعی، بازنمایی ذهنی، حل مسئله و تصمیم گیری، توانایی یادگیری،دانش احساسی،خلاقیت ، و سازگاری برای پاسخگویی موثر به نیازهای محیطی. اما خارج از تلاش در جهت تعریف این مفهوم پیچیده، بسیاری از محققین و روانشناسان تلاش کردند انواع هوش و جنبه های مختلف هوش را بررسی و به دنیای علم معرفی کنند. دارستون (Thurstone 1938)  هفت توانایی اولیه را به عنوان جنبه های هوش مطرح کرد که شامل روان بودن کلام (توانایی استفاده سریع و روان از کلمات در انجام کارهایی مانند قافیه و انجام جدول کلمات متقاطع)، درک کلامی (توانایی درک معنای کلمات، مفاهیم و ایده ها)، توانایی عددی (امکان استفاده از اعداد برای پاسخ سریع به مشکلات)، تجسم فضایی (توانایی تجسم و دستکاری الگوها و فرم ها در فضا)، سرعت ادراکی (توانایی درک سریع و دقیق جزئیات ادراکی و تعیین شباهت ها و تفاوت های بین محرک ها)، حافظه (امکان به یاد آوردن اطلاعاتی مانند لیست ها یا کلمات، فرمول های ریاضی و تعاریف) و استددلال استقرایی (توانایی استخراج قوانین و اصول کلی از اطلاعات ارائه شده).

نوزاد از بدو تولد توانایی های بلافطری دارد که با تمرین، بازی و ممارست بلقوه می شوند. یکی از این توانایی های خدادادی هوش است. نوزاد بر طبق مطالعات با درصدی از هوش متولد می شود. اما ارتقا و فعال کردن این هدیه الهی نیاز به تمرین دارد. شاید این اصطلاح را شنیده باشید که "مغز آکبند است". مغز آکبند مغزی است که به آن تمرین نداده اند و در نتیجه ضعیف است. در بازی برای افزایش هوش کودک از نوزادی تا 12 ماهگی به تک تک موارد ذکر شده در بالا توجه شده است. به عنوان مثال در بازی صحبت رو در رو با نوزاد، یا خواندن شعر برای نوزاد، هدف افزایش هوش کلامی نوزاد نوزاد است. یا در بازی "توجای خالی رو پر کن"  تلاش شده است جنبه روان بودن کلام در نوزاد تقویت شود. همچنین در بازی "تو بنداز من می ندازم"  سعی شده است قوه ادراکی نوزاد در جهت یافتن رابطه علت و معلولی تحریک شود. اما فقط همین نیست. در بازی هایی مثل آینه بازی یا تقلید حس های مختلف، تمرکز بر روی هوش احساسی نوزاد است که در بزرگسالی مهمترین توانایی یک فرد در برقراری ارتباط اجتماعی و کنترل تکانش های حسی در موقعیت های مختلف است. همه بازی ها در مجموع با هدف رشد و تکامل نوزاد در تمامی جنبه های هوشی طراحی شده اند.